Update Hervormingsagenda met opgaven waar we aan werken, tijdlijn en praktijkvoorbeelden
Inmiddels zijn we al twee jaar onderweg met de Hervormingsagenda Jeugd, er is veel werk verzet en er moet ook nog veel gebeuren. Gelukkig kan iedereen gewoon zelf beginnen met de transformatie.
Er zijn dan ook al steeds meer goede voorbeelden. Van gemeenten met stevige lokale teams en Jeugdzorgregio’s waarin goed wordt samengewerkt. En denk ook maar aan de terugloop van het aantal jongeren in de JeugdzorgPlus.
Samen willen we gezinnen nog beter helpen en zo er voor zorgen dat minder kinderen specialistische jeugdzorg nodig hebben. Ook krijgen we steeds meer zicht op de “werkende elementen” die hiervoor nodig zijn op lokaal en regionaal niveau. Belangrijke zijn bijvoorbeeld:
- Een sterke pedagogische basis (goede sport – en speelvoorzieningen, kinderopvang, VVE, basisscholen enz., enz.)
- Een stevig lokaal team, die zorg draagt voor de eerste basishulp.
- Goed partnerschap van gemeenten, lokaal team en een beperkt aantal zorgaanbieders per regio
- Dat werkt op basis van waardering, vertrouwen en goed inzicht in de cijfers en financiën.
Met deze uitgebreide update praten we je graag bij over alle lopende ontwikkelingen. Zo hopen we je te inspireren om zelf vorm te geven aan de Hervormingsagenda Jeugd. En samen te zorgen dat gezinnen, kinderen en jongeren zich nog beter gehoord en geholpen voelen door ons. Helemaal fijn als jullie ook je eigen goede voorbeeld met ons wilt delen. Dat kan altijd via LinkedIn voor Jeugd & Gezin.
In deze Hervormingsagenda Update
- Opgaven waar we aan werken
- Tijdlijn Hervormingsagenda
- Advies Deskundigencommissie Jeugd en vervolg
- Rapport Deskundigencommissie: Groeipijn
- De Hervormingsagenda in 02.50 minuten
- Ketenbureau i-Sociaal Domein
- Ondersteuningsteam Zorg voor Jeugd (OZJ)
Opgaven waar we aan werken
- Stevige lokale teams
- Versterken pedagogische basis
- Verbeteren kwaliteit jeugdhulp
- Voorkomen residentiële jeugdhulp
- Standaardisatie van specialistische zorgvormen
- Data en monitoring
- Verbeteren van de organisatie en inkoop van specialistische jeugdzorg
- Reikwijdte
1. Stevige lokale teams
Het lokale team speelt een belangrijke rol bij de hervorming van het jeugdhulpstelsel. We zien in het land diverse voorbeelden van stevige (integrale) lokale teams, zoals in Amsterdam, Deventer, Groningen, Nijmegen, Den Haag, Oudewater/Montfoort, Sliedrecht, Utrecht, Woudenberg en Zwolle. Deze gemeenten laten zien dat lokale teams in staat zijn laagdrempelig te werken waardoor ze dicht bij de inwoner komen te staan en vanuit de hulpvraag van het gezin op zoek gaan naar een integrale oplossing. Zij laten zien dat dit werkt voor de jeugdige en het gezin.
- Via de ondersteuningslijn stevige lokale teams ondersteunt de VNG gemeenten in de ontwikkeling richting stevige lokale teams. Onder meer via voorlichting, advies en daadwerkelijke ondersteuning en coaching door transformatiecoaches. Inmiddels zijn 108 gemeenten geholpen, waarvan een deel met advies en voorlichting zelf aan de slag kon, diverse gemeenten met coaching trajecten zijn gestart waarvan inmiddels ook trajecten zijn afgerond.
- Daarnaast zijn er werkpakketten stevige lokale teams opgeleverd. Deze werkpakketten bevatten kennis uit onderzoek en praktijk om de basis van een stevig lokaal team neer te zetten. Gemeenten kunnen hier zelf mee aan de slag, of gebruik maken van de hulp die wordt geboden. Op 31 maart jl. heeft VNG hierover een webinar georganiseerd die door meer dan 300 deelnemers vanuit gemeenten is gevolgd.
- In opvolging van het richtinggevend kader voor toegang, lokale teams en integrale dienstverlening in het sociaal domein werkt de VNG aan het Convenant Stevige lokale teams. Het convenant wordt ontwikkeld in nauwe afstemming met o.a. de gemeenten, de Associatie Wijkteams, de samenwerkende beroepsverenigingen (SBJ), Cliënt en Brancheorganisaties, VWS, SZW, OCenW, J&V en partijen uit de brede sociale basis (als sociaal werk NL en Actiz/ GGDGhor). In dit convenant leggen betrokken partijen vastl wat ze van elkaar mogen verwachten als het gaat om de inrichting van lokale teams. De ondertekening van dit convenant wordt in het najaar van 2025 verwacht.
- Verder wordt er door de Landelijke Huisartsenvereniging, Jeugdartsen Nederland, de VNG en VWS gewerkt aan bestuurlijke afspraken gericht op een sterkere samenwerking tussen huisartsen, jeugdartsen en lokale teams. Definitief akkoord op deze afspraken wordt verwacht in het najaar 2025 na akkoord van de Algemene Leden Vergaderingen van de LHV en de VNG. De afspraken gaan onderdeel uitmaken van de vernieuwde leidraad “samenwerking huisartsen en gemeenten rond jeugd” en een deel van de afspraken loopt mee in het wetsvoorstel reikwijdte.
- NJi, Kenniscentrum LVB en Movisie onderzoeken hoe gemeenten beter kunnen aansluiten op de zorg- en ondersteuningsbehoeften van mensen met een levenslange en levensbrede beperking. Dit doen zij in een actiegericht onderzoek, waarbij professionals van gemeenten en zorgaanbieders, cliënten en naasten worden betrokken. Als onderdeel van het onderzoek hebben zij enkele kennissessies met cliëntorganisaties, kennisinstituten, gemeenten en de Rijksoverheid georganiseerd.
Stevige lokale teams in de praktijk
Innovatieve aanpak van WIJ Groningen: minder bureaucratie, meer impact
Dit sociale wijkteam biedt kinderen en gezinnen duurzame hulp met weinig bureaucratie. ‘WIJ Groningen biedt laagdrempelige hulp zonder formele indicatie. Dat maakt de toegang tot jeugdhulp eenvoudiger en sneller’, legt Geth Kuin uit.
2. Versterken pedagogische basis
Bij het vergroten van de ontwikkelkansen van kinderen, wordt het inzetten op de context waarin kinderen opgroeien en ontwikkelen, steeds vanzelfsprekender. Met een sterke basis voor ieder kind, kunnen we individuele jeugdhulp in veel situaties voorkomen. En ook, wat voor één kind goed werkt, is vaak ook van waarde voor een groep kinderen. Wat uiteraard niet wegneemt dat voor sommige kinderen, juist individuele hulp altijd nodig zal zijn.
Partijen uit de sectoren kinderopvang, onderwijs, (jeugdgezondheids)zorg en gemeenten werken samen met het Rijk aan de OnderwijsZorgKinderopvang-tafel (OZKT) om vanuit kansen en belemmeringen tot gezamenlijk gedragen oplossingen te komen. De ambities zijn verwoord in de Verbindingsroute en via een lerende aanpak werken deze partijen op verschillende niveaus aan concrete oplossingen.
Relevante ontwikkelingen en publicaties vanuit het thema versterken samenwerking tussen kinderopvang, onderwijs, (jeugdgezondheids)zorg zijn:
- In de zomer is de Samenwerkingsgids ‘Een stevige pedagogische basis’ gepubliceerd. Deze gids helpt gemeenten, onderwijs, kinderopvang, welzijn en jeugdzorg om de pedagogische basis te versterken. Aan de hand van een praktische 'reisgids' met 9 thema’s, krijgen lokale beleidsmakers handvatten, inzichten en tips die hen helpen bij het versterken van de pedagogische basis.
- Met Andere Ogen organiseert 6 februari 2026 weer een landelijke Doen-dag. Deze dag richt zich bij uitstek op inspiratie, ontmoeting en verbinding tussen professionals uit alle domeinen en vanuit verschillende lagen; van bestuurlijk tot de uitvoerende praktijk. Zet de datum vast in je agenda! De uitnodiging en het programma volgen.
- NJi, VNG, Sectorraad GO, VGN en de Onderwijsconsulenten hebben ter ondersteuning van het werkveld gewerkt aan de leidraad Zorg in Onderwijstijd. Deze bevat praktische adviezen en voorbeelden om te komen tot een gezamenlijke en collectieve inzet van Zorg in Onderwijstijd (ZiO). De leidraad is bedoeld voor scholen, zorgkantoren en gemeenten en zorgaanbieders en verschijnt in de loop van september op www.nji.nl.
Wil je nu al aan de slag: ga naar Zorg in Onderwijstijd op deze website
Wil je nog meer inspiratie? Kijk dan uit naar de komende nieuwsbrief voor Jeugd en Gezin met daarin alle informatie over de webfilm 'Sterke Pedagogische Basis', vol informatie en beeldende voorbeelden.
Het ministerie van OCW werkt naast het verbeteren van passend onderwijs ook aan het realiseren van inclusief onderwijs. Wat het verschil hiertussen is en hoe de bewegingen op elkaar aansluiten, hoe professionals kunnen meedenken in dit proces en welk beleid er ontwikkeld wordt, is te lezen in dit interview.
3. Verbeteren kwaliteit jeugdhulp
Jeugdigen en ouders moeten erop kunnen vertrouwen dat de zorg die zij ontvangen passend is en hen daadwerkelijk helpt. Zij vormen een toetssteen voor kwaliteit: wanneer voegt de hulp waarde toe in hun leefwereld? De netwerkorganisatie Kwaliteit en Blijvend Leren (KBL), waarin alle perspectieven in het jeugdveld zijn vertegenwoordigd, richt zich op het duurzaam verhogen van de kwaliteit door een cultuur van voortdurend leren en verbeteren tot stand brengen op alle niveaus in de jeugdhulp.
- KBL werkt aan het harmoniseren van verschillende standaarden en richtlijnen die er zijn. Als eerste wordt gewerkt aan de harmonisatie van de verschillende richtlijnen over ADHD.
- KBL ondersteunt de Kenniswerkplaats Pedagogische Basis. In de haarvaten van de samenleving op wijkniveau, ontstaan allerlei community initiatieven van ouders die werken aan het versterken van de pedagogische basis. Plekken waar ouders elkaar ontmoeten, vinden, onderling elkaar horen, steunen en versterken, rondom een vraag, wens of behoefte. De focus ligt op wat werkt goed om ouderinitiatieven op te zetten en duurzaam voort te zetten en wat zijn bruikbare lessen op zowel wijk- als stadsniveau.
- Dit najaar verschijnt de leeragenda. De leeragenda is een gedragen, meerjarige agenda voor leren, ontwikkeling en implementatie en geeft focus. De agenda richt zich op vijf thema’s: jeugdhulp die werkt, samenwerken met het gezin en alle betrokken onderling, de sociale basis, kwaliteit en leren in lokale teams en het lerend werken aan transformatie residentiële jeugdhulp.
Meer informatie over het werk van KBL is te vinden op www.kbl.nl.
Tijdlijn Hervormingsagenda
Van Plan van Aanpak tot Wetsvoorstellen
Hier vind je een chronologische weergave van belangrijke momenten tijdens het ontwikkelen van de Hervormingsagenda Jeugd van 2018 tot in 2025. Klik op de specifieke data voor meer informatie.
4. Voorkomen residentiële jeugdhulp
Met de Hervormingsagenda Jeugd zetten we in op het voorkomen van residentiële jeugdhulp om te zorgen dat jeugdigen die jeugdhulp nodig hebben ook dan zo thuis mogelijk kunnen opgroeien. De daling van het aantal plaatsingen past in het beleid: in 2025 kleinschalig en in 2030 zo dichtbij mogelijk bij nul gesloten plaatsingen.
Het gebruik van residentiële jeugdhulp daalt. Heel zichtbaar is dat voor de gesloten jeugdhulp: in 2024 waren er 712 plaatsingen; in 2019 waren dat er nog 1.706.
Regio’s en aanbieders worden op verschillende manieren ondersteund in deze transformatie. Zo is in november 2024 de Regeling Specifieke Uitkering (SPUK) transformatie gesloten jeugdhulp in werking getreden. Daarmee is €176 miljoen beschikbaar gesteld aan zeven landsdelen voor de transformatie van de gesloten jeugdhulp.
Het programmateam voert landelijk regie op deze transformatie en ondersteunt gemeenten en aanbieders hierbij. Zo biedt het programmateam ondersteuning bij de afbouw van locatie Harreveld waar vanaf 1 april geen jongeren meer gesloten worden geplaatst. Dit gaat om het bieden van ondersteuning aan iHUB en de landsdelen bij de afbouw en het signaleren en monitoren van de landelijke inhoudelijke en bedrijfskundige aspecten die bij de afbouw komen kijken zodat deze kennis en expertise benut kan worden in andere landsdelen bij de af- en ombouw.
Meer informatie over deze opgave
5. Standaardisatie van specialistische zorgvormen
In de Hervormingsagenda Jeugd is afgesproken dat er landelijke standaarden komen voor de (hoog)specialistische jeugdzorg. Zo wordt een einde gemaakt aan het stellen van verschillende eisen in de uitvoering van gemeenten bij specialistische jeugdzorg en ontstaat een uniforme werkwijze in de regio. Dit draagt bij aan lagere administratieve lasten voor jeugdzorgaanbieders en jeugdzorgprofessionals. En biedt tevens de mogelijkheid om tot eenduidige data te komen, waarmee het inzicht in de werking van het stelsel verbetert.
- Het programmateam standaardisatie (gemeenten, aanbieders, Rijk) heeft uitgewerkt hoe we de specialistische jeugdzorg willen standaardiseren. Parallel heeft de VNG een Plan van Aanpak gemaakt waarin dit verder via 3 sporen verder is uitgewerkt, n.a.v. een motie op de najaars ALV van de VNG.
- Om tot uniforme begrippen en definities voor de beoogde standaarden te komen hebben we een proefproces doorlopen en beschreven met waardevolle lessen op basis waarvan we nu begrippen kunnen gaan definiëren voor de eerste standaarden die we ontwikkelen (bijv. voor gezinshuiszorg als voorloper).
- Ontwerp productstructuur specialistische jeugdzorg. Op basis van een intensief proces met professionals uit het veld is o.l.v. bureau &Vandelaar een productstructuur ontworpen voor de specialistische jeugdzorg die straks regionaal moet worden ingekocht. Deze structuur vormt de basis voor alle uit te werken standaarden voor de verschillende zorgvormen. Het concept ontwerp wordt in de zomerperiode verder getoetst en uitgewerkt en wordt in september (als advies) opgeleverd.
- Offerte uitvraag voor te ontwikkelen tool voor kostenonderzoek voor Jeugd. Na de zomer gaat een extern bureau aan de slag om, net als voor de WMO, ook voor het jeugddomein een tool te ontwikkelen waarmee de verschillende kostensoorten beter met elkaar kunnen worden vergeleken en de administratieve lasten door kostenonderzoeken sterk moeten afnemen.
Meer informatie over deze opgave
Standaardisatie in de praktijk
Arnhem maakt standaardisatie tot sleutel voor maatwerk in de jeugdzorg.
Standaardisatie vermindert de administratieve lasten voor gemeenten, aanbieders en jeugdzorgprofessionals. Hierdoor houden zij meer tijd over voor waar het echt om gaat: goede zorg voor de jeugd. ‘Op dezelfde manier werken in de regio zorgt ervoor dat we juist gericht kunnen werken en elk gezin kunnen helpen op de manier die het beste bij hun past.’
6. Data en Monitoring
Cijfermatig inzicht is essentieel om beter te kunnen sturen op de toegankelijkheid, kwaliteit en betaalbaarheid binnen het jeugdzorgstelsel en in relatie tot de aanpalende domeinen, zowel landelijk, regionaal als lokaal. Wij onderschrijven het advies van de Deskundigencommissie Van Ark om de komende jaren met voorrang de data en monitoring op orde te brengen. Daar zijn in de Hervormingsagenda al afspraken over gemaakt en die gaan we intensiveren. Maar goede dataverzameling kost tijd.
- Er is beter inzicht in de uitgaven aan jeugdzorg, doordat de indeling in Iv3 (financiële verantwoording gemeenten) per 2025 is aangepast.
- Het wetgevingstraject is in gang gezet waarmee data uit het berichtenverkeer (waarin gemeenten en aanbieders informatie uitwisselen in het kader van de Jeugdwet) beschikbaar wordt voor het CBS en meer verdiepende analyses mogelijk worden.
- De basis is gelegd voor een centrale monitor van het jeugdstelsel, die bij een onafhankelijke partij wordt belegd.
Meer informatie over de implementatie van de Hervormingsagenda
Advies Deskundigencommissie Jeugd en vervolg
Op 30 januari 2025 bracht de Deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd haar advies ‘Groeipijn’ uit. Ze gaf aan dat de Hervormingsagenda een noodzakelijk maar niet voldoende voorwaarde is om de doelen van de Hervormingsagenda te bereiken. Ze doet daarnaast uitspraken over het financiële kader van de Hervormingsagenda.
Betrokken partijen voelen de urgentie om de aanpak aan te scherpen en te intensiveren. Extra inzet op de volgende punten is nodig:
- Betere samenwerking in het sociaal domein om problemen in huishoudens, dus op verschillende domeinen, vroegtijdig aan te pakken en gezinnen zo goed mogelijk te ondersteunen.
- Als jeugdzorg toch nodig is, dan is deze zo licht als mogelijk, zo zwaar als nodig en van goede kwaliteit. Dit betekent dat we op een andere manier naar hulpvragen moeten kijken en ook op zoek moeten naar oplossingen buiten de jeugdzorg.
- Verbetering van de kwaliteit van de geboden jeugdhulp.
- Beter in balans brengen van de vraag en het aanbod van jeugdhulp. Het aanbod van lichte hulp is momenteel (te) groot en leidt tot een toename van de vraag naar jeugdhulp – aanbod schept immers vraag. Tegelijkertijd is er voor complexe zorgvragen soms juist weinig aanbod beschikbaar waardoor kinderen hiervoor te lang op een wachtlijst staan.
- We zetten stevig in op het verbeteren van het inzicht in de werking van het stelsel. Ook gaan we de voortgang van de Hervormingsagenda nauwkeuriger volgen om strakker te kunnen sturen op het bereiken van de doelen van de Hervormingsagenda: jongeren groeien weerbaar op, we bieden tijdig passende hulp aan kinderen en gezinnen in kwetsbare situaties en zorgen dat het jeugdzorgstelsel houdbaar blijft voor de toekomst.
De precieze invulling van deze prioriteiten wordt uitgewerkt in een routekaart.
Het kabinet heeft voor de periode 2025-2027 cumulatief 3 miljard euro extra beschikbaar gesteld voor de jeugdzorg en gemeenten.
Op dit moment zijn Rijk en VNG in gesprek over de eventuele compensatie voor de uitgaven van gemeenten aan jeugdzorg in de jaren 2023-2024.
Rapport Deskundigencommissie: Groeipijn
In de Hervormingsagenda Jeugd zijn (financiële) afspraken gemaakt tussen rijk en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). Onderdeel van deze afspraken is een commissie van deskundigen, die de uitvoering van de agenda beziet.
Deze deskundigencommissie, onder leiding van Tamara van Ark, heeft op 30 januari 2025 haar tussentijdse advies gepresenteerd.
7. Verbeteren van de organisatie en inkoop van specialistische jeugdzorg
Kwetsbare jeugdigen die (hoog)specialistische hulp nodig hebben moeten kunnen rekenen op tijdige en passende hulp. Dat is nu voor een groot aantal jeugdigen en gezinnen nog niet het geval. Daarom is de verbetering van beschikbaarheid van (hoog)specialistische jeugdzorg voor de meest kwetsbare kinderen en gezinnen een prioriteit in de Hervormingsagenda Jeugd.
Het wetsvoorstel is inmiddels door Tweede Kamer aangenomen, Eerste Kamer behandeling wordt verwacht kort na de zomer. Daarnaast heeft de Raad van State advies uitgebracht op het besluit Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg met daarin o.a. de regio-indeling, lijst van jeugdhulpvormen die ten minste regionaal moeten worden ingekocht en aangewezen onderwerpen voor de regiovisie. Zij vonden geen aanleiding tot opmerkingen. Het Raad van State Besluit treedt in werking tegelijkertijd met het wetsvoorstel.
Meer informatie over het Besluit verbetering beschikbaarheid jeugdzorg
Meer informatie over deze opgave
Collectieve financiering in de praktijk
Hart van Brabant: 'Kracht van collectieve financiering van zorg in onderwijstijd’.
In de regio Hart van Brabant werken ze met het project Zorg in Onderwijstijd (ZiO) aan het meer vraaggericht inzetten van zorg in plaats van aanbodgericht. Door één pot geld, geregeld door gemeente en zorgkantoor VGZ, is er minder bureaucratie en zijn er minder wachttijden voor kinderen in het speciaal onderwijs.
8. Reikwijdte
Als hulp of ondersteuning toch nodig is, dan is deze zo licht als mogelijk, zo zwaar als nodig en van goede kwaliteit. Dit betekent dat we op een andere manier naar hulpvragen moeten gaan kijken en ook op zoek moeten naar oplossingen buiten de zorg. Dit vraagt anders werken, zowel van de betrokken partijen in het jeugddomein als van de samenleving in zijn geheel. Het wetsvoorstel ‘Reikwijdte’ moet deze beweging steunen en waarborgen.
- Er wordt op dit moment op volle kracht gewerkt aan het wetsvoorstel Reikwijdte.
- In overleg met de partijen uit de vijfhoek wordt de inhoud vormgegeven.
- We streven ernaar het wetsvoorstel zo snel mogelijk voor internetconsultatie aan te bieden. Deze internetconsultatie heeft als doel te toetsen of het wetsvoorstel dat er dan ligt de gewenste verandering in de praktijk zal facilitere en zal specifieke vragen bevatten.
- Parallel aan de internetconsultatie wordt een aantal dialoogsessies georganiseerd met o.a. cliënten(vertegenwoordigers), gemeenten, aanbieders en professionals.
De Hervormingsagenda in 02.50 minuten
Het doel van de Hervormingsagenda Jeugd is zoveel mogelijk te voorkomen dat kinderen en gezinnen jeugdzorg nodig hebben en ervoor te zorgen dat als hulp nodig is, zij zo snel mogelijk de juiste hulp en ondersteuning krijgen. Daarom hebben de samenwerkende partijen; cliëntenorganisaties, professionals, jeugdzorginstellingen, gemeenten en het rijk een groot pakket afspraken gemaakt. Zodat de hulp aan kinderen en gezinnen verbetert en houdbaar blijft. Deze video laat zien welke kant verschillende betrokken partijen gezamenlijk willen opgaan.
Ketenbureau i-Sociaal Domein
Het Ketenbureau ontwikkelt en beheert standaarden die toegepast kunnen worden, zoals Contractstandaarden , I-standaarden, Standaard Administratieprotocollen (SAP's) en Accountantsprotocol. Als gemeenten en aanbieders deze goed en eenduidig gebruiken, scheelt dat al veel qua administratieve lasten. Het Ketenbureau kan partijen desgewenst ondersteunen en adviseren bij implementatie.
Ondersteuningsteam Zorg voor Jeugd (OZJ)
Het OZJ ondersteunt landelijke initiatieven voor vernieuwing en verbetering van de jeugdhulp. Ze pakken moeilijke uitdagingen aan, zoals wachttijden, vastgelopen gezinnen en jongeren die op hun 18e er alleen voor staan. Maar ook professionals met hulpvragen, bestuurders die anders willen werken en implementatievragen rond de Hervormingsagenda Jeugd.