Onze tips: aan de slag met het Toekomstscenario

Binnen het Toekomstscenario wordt momenteel nog veel uitgedacht en beproefd, met ondersteuning van het landelijk programmateam. Momenteel zijn elf proeftuinen actief, die de concrete uitwerking beproeven. Ook als je regio geen proeftuin heeft, kun je al aan de slag met het Toekomstscenario! Op een aantal thema’s is al veel ontwikkeld en bekend, in gemeenten en regio’s kan hierop worden voortgebouwd. We geven je tips waarmee je nú al aan de slag kan.

* Gemeenten, aanbieders, professionals, cliëntenorganisaties, ervaringsdeskundigen en het Rijk.

1. Anders werken, anders kijken: gericht op alle leden van het gezin

Ieder gezin en alle gezinsleden hebben unieke behoeftes. Daarom beoogt het Toekomstscenario een brede blik, op een doelgroep van 0 tot 100. In het bieden van hulp wordt gekeken wat álle gezinsleden nodig hebben (= systeemgericht). Om de gezinnen en huishoudens, waarin onder andere sprake is van ontwikkelingsbedreiging bij kinderen en/of onveiligheid, passende hulp en ondersteuning te bieden, is het nodig dat er geïnvesteerd wordt in de multidisciplinaire samenwerking.

Bundel expertise om te bekijken waardoor de problemen worden veroorzaakt en wat er nodig is om deze op te lossen. Zo wordt er systeemgericht gewerkt, gericht op álle leden van het gezin of huishouden. Deze aanpak vraagt om een zeer persoonlijke manier van bejegenen door de professionals, zoals oprechte interesse tonen, goed luisteren en mét elkaar werken in plaats van óver de cliënten. Het echte contact staat centraal; dit biedt ruimte om samen met het gezin tot de kern van de problemen te komen van alle gezinsleden. Onderzoek met de professionals in jouw regio wat zij nodig hebben om dat te kunnen doen.

Intensiveer de samenwerking tussen jeugdprofessionals, professionals van de WMO en de volwassenen-GGZ, professionals voor bestaanszekerheid en de veiligheidspartners. Het werken in duo’s als vast gezicht voor het gezin, aangevuld met een professional die de benodigde expertise heeft, betekent minder wisselingen voor gezinnen. Zo wordt het gezin echt centraal gesteld.

2. Onmisbaar: een bestuurlijk trekker of ambassadeur op regionaal niveau

Het toewerken naar het Toekomstscenario op regioniveau vraagt om een regionaal bestuurlijke trekker en ambassadeur. Maak een presentatie voor de relevante wethouder(s) en vraag hen naar hun visie en ambitie met betrekking tot kind- en gezinsbescherming. Welke wethouder in de regio wil hierin een trekkende rol krijgen? Is er al een bestuurlijke opdracht in de regio om te starten met de voorbereiding van het Toekomstscenario? Wat heb je van hem of haar nodig om verder te komen? Maak gebruik van onze basispresentatie. Ook de quickscan voor burgemeesters en wethouders voor de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling is een bruikbaar instrument.

3. Integrale sturing en samenhang in de inzet van professionals

De inzet van professionals uit hulpverlening, zorg, onderwijs, politie en justitie ten aanzien van zowel jeugd als volwassenen moet op elkaar afgestemd zijn. Dit vraagt ook om een gedeelde verantwoordelijkheid en sturing van managers en bestuurders op lokaal, (boven)regionaal én landelijk niveau. Voer hierover gesprekken en maak een (governance) plan voor samenwerking en integrale sturing met gemeenten uit de regio, betrokken partners, zoals lokale wijkteams, Veilig Thuis, Gecertificeerde Instelling en de Raad voor de Kinderbescherming. Betrek ook andere partners, zoals politie, openbaar ministerie, reclassering, vrouwenopvang, jeugdhulpaanbieders, WMO-aanbieders, volwassenen-GGZ en de Zorg- en Veiligheidshuizen. Bruikbare instrumenten zijn hier en hier te vinden.

4. De sleutel tot succes: werken volgens een gezamenlijke, gedeelde visie

Ontwikkelingsbedreiging en onveiligheid in gezinnen/huishoudens is eerder en duurzaam te stoppen als iedereen die bij een gezin betrokken is, werkt volgens een gezamenlijke visie. De visie Gefaseerd samenwerking aan veiligheid is door gemeenten en betrokken partijen breed omarmd. Sinds 2018 zijn in vrijwel alle regio’s stappen gezet om het werken volgens deze visie te implementeren.

5. Een sterk lokaal team als spin in het web

Het lokale team is een belangrijk onderdeel in het Toekomstscenario; het lokale team blijft letterlijk en figuurlijk in de buurt van het gezin en alle gezinsleden. Hier is een professioneel, sterk team voor nodig. Hoe werk je daaraan? Maak gebruik van het Kwaliteitskader werken aan veiligheid voor lokale (wijk)teams en gemeenten, dat geeft praktische en werkbare tools.

Op korte termijn passen we het ‘Kwaliteitskader werken aan veiligheid voor lokale (wijk)teams en gemeenten’ aan. Met die leidraad worden lokale (wijk)teams versterkt en kunnen zij hulp en ondersteuning bieden aan kinderen, gezinnen en huishoudens zoals beoogd in het Toekomstscenario. KPMG heeft de basisfuncties voor lokale teams in kaart gebracht. Ook daarin vind je veel verhelderende informatie. Meer info vind je ook op verbetertraject sociaal domein.

6. Een succesvolle aanpak voor complexe problematiek

Het Toekomstscenario is ook voor de gezinnen met de meest complexe problematiek. Complexe problematiek vraagt om een multidisciplinaire aanpak. De afgelopen jaren is de succesvolle Multidisciplinaire Aanpak (MDA++) ontwikkeld. MDA++ voorziet in een bundeling van psychosociale, medische, forensische en justitiële specialisten in de aanpak van kindermishandeling, huiselijk en seksueel geweld.

Bekijk deze bouwstenen van MDA++ en ontdek hoe je deze werkwijze in kan zetten en mogelijk kan verbreden. In bijna alle regio’s is een MDA++ ingericht, hetzij duurzaam hetzij als een pilot. Daarop kan worden voortgebouwd.

Ook de ervaringen in de Zorg en Veiligheidshuizen kunnen worden betrokken. Meer informatie vind je hier.

7. Het perspectief van ervaringsdeskundigen

Zorg dat je in het maken van je plannen het perspectief van de betrokkenen niet uit het oog verliest. Een van de mogelijkheden is om daarbij (structureel) gebruik te maken van ervaringsdeskundigen in jouw regio. Ook van hen kun je veel leren! Wat zijn hun ervaringen, wat zijn hun adviezen? Zo ontdek je knelpunten en kansen om het beter te doen. Deze handreiking biedt handvatten voor de inzet van ervaringsdeskundigen. Vanuit het programmateam Toekomstscenario werken wij samen met vier ervaringsdeskundigen en leren van hun expertise. 

8. Breed kennis delen en structureel leren van elkaar

Er zijn veel mensen en organisaties aan het werk met kind- en gezinsbescherming. Zij doen allemaal ervaring op en leren daarvan. Kennis waar iedereen in de keten van kan profiteren. Organiseer daarom Meet Ups en reflectiesessies en betrek ook het landelijke programmateam van het Toekomstscenario. Denk ook aan kennissessies met collega’s van Jeugd, huiselijk geweld en kindermishandeling en het sociaal domein. Neem gerust contact met ons op voor meer informatie.

9. Juridische vragen? Onze juristen geven antwoord

In het nadenken over het werken volgens het Toekomstscenario lopen professionals en beleidsmedewerkers soms aan tegen juridische vragen over bijvoorbeeld privacy, wettelijke kaders of bestaande werkafspraken. Heb jij daar ook vragen over? We merken dat er vanuit de huidige wettelijke kaders al veel mogelijk is Betrek de eigen juridische professionals vanuit je regio en neem voor vragen contact op met onze juridische helpdesk, Jill van den Heuvel (jk.vd.heuvel@minvws.nl).

10. #Hoedan?

Juist omdat het lerende karakter van het Toekomstscenario zo belangrijk is, moedigen wij alle regio’s in het land aan om met de bovenstaande tips aan de slag te gaan. Je kunt altijd contact opnemen met het regioteam (Lieke Bruinooge, Wietske Dijkstra, Tijne Berg) van het landelijke programmateam voor meer informatie en advies. Schroom niet om te bellen of te mailen! Wij kunnen je ook verbinden aan mensen met ervaringen in de proeftuinen. We horen ook graag welke lessen jullie regio leert, zodat we die door kunnen geven aan andere gemeenten. Daartoe richten we een regioaanpak in. Informatie daarover volgt snel.

Het Rijk heeft zogenaamde POK-middelen beschikbaar gesteld aan de centrumgemeenten vrouwenopvang. Gemeenten hebben daarmee de mogelijkheid om deze financiering te benutten om te werken volgens het Toekomstscenario. In veel regio’s werken beleidsambtenaren (Jeugd én Wmo) van verschillende gemeenten nu samen aan het maken van plannen, om deze POK-gelden in te zetten. Ook iets voor jou?