Over kindermishandeling

Bij kindermishandeling gaat het om mishandeling, verwaarlozing en seksueel misbruik. Maar ook om kinderen die getuigen zijn van gezinsgeweld, omdat ook dat negatieve gevolgen kan hebben voor kinderen. Vaak is er sprake van een combinatie van vormen. Het zijn daarbij over het algemeen ouders die in hun zorg voor het kind tekortschieten. Maar zeker bij mishandeling en seksueel misbruik kan het ook gaan om andere volwassenen waar het kind zo afhankelijk van is dat hij zich er niet tegen kan verweren.

Wat kindermishandeling is, is in een officiële definitie vastgelegd in de Jeugdwet:

“Elke vorm van voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend of dreigt te worden berokkend aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel.”

Kindermishandeling herkennen is niet makkelijk. Er kunnen signalen zijn dat er iets aan de hand is. Je ziet, hoort of voelt iets bij een kind en maakt je daardoor zorgen. 

Op de website www.ikvermoedhuiselijkgeweld.nl/kindermishandeling vind je een overzicht van signalen bij een kind en signalen bij een volwassenen die mogelijk duiden op kindermishandeling.  

Ook op de website van het Nederland Jeugdinstituut vind je een overzicht van signalen van kindermishandeling per leeftijdscategorie van het kind.  Lees ook de interviews met onderzoeker Claudia van der Putten waarin ze het belang aankaart van het vroegtijdig signaleren van kindermishandeling door professionals:
Tijdig risico's inschatten: hoe doe je dat?
‘JGZ-professionals moeten niet zelf die lastige afweging maken’

Kinderen die meer willen weten over het herkennen van kindermishandeling kunnen terecht op de website van het Klokhuis. 

Er zijn veel signalen die kunnen wijzen op kindermishandeling. Hoewel deze signalen ook een ander verklaring kunnen hebben, geldt wel hoe meer van deze signalen je ziet, hoe groter de kans dat er sprake is van kindermishandelin

De gevolgen van kindermishandeling kunnen groot zijn. Zo heeft een mishandeld kind, naast al het emotionele leed, bijvoorbeeld meer kans op psychiatrische stoornissen, depressie, angststoornissen, drugsgebruik en seksueel risicogedrag. Ook is er een verhoogd risico dat hij of zij later niet in staat blijkt zijn eigen kinderen goed op te voeden. Het hangt af van de veerkracht van een kind in hoeverre het nu of later als volwassene schade ondervindt. En beschermende factoren zoals steun uit de omgeving zijn daarbij ook van invloed.

Genoemde gevolgen zijn ook te vertalen in kosten voor de Nederlandse samenleving: naar schatting 1 miljard euro per jaar. Genoeg redenen dus om kindermishandeling te voorkomen of in een vroegtijdig stadium te stoppen.

Bij kindermishandeling is vaak sprake van een complex probleem waarbij goede samenwerking nodig is. Voor professionals is de Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld de leidraad voor het omgaan met vermoedens van kindermishandeling. Een van de stappen in die meldcode is het in gesprek gaan met kind en ouders. De Meldcode geeft ook aan wanneer je advies vraagt of meldt bij Veilig Thuis (0800-2000, gratis en 24/7 bereikbaar). Bekijk ook onderstaande links van stichting Augeo voor meer informatie over de meldcode voor professioanls:

Augeo Magazine
Informatie over stappen van de meldcode
Animatie Meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling
Wijzer met de meldcode
Gesprekstool ‘In gesprek voer meldcode-dilemma’s’

Kinderen en jongeren en andere particuliere omstanders kunnen (anoniem) advies vragen en vermoedens van kindermishandeling melden bij Veilig Thuis (0800-2000, gratis en 24/7 bereikbaar). Kinderen en jongeren kunnen ook raad vragen bij de Kindertelefoon (0800-0432 en via de chat, elke dag van 11.00 tot 21.00 uur).

Kijk voor meer informatie op www.ikvermoedhuiselijkgeweld.nl.

Vraag ik advies of wil ik melden?

Soms weten professionals dit nog niet als zij Veilig Thuis bellen (0800-2000, gratis en 24/7 bereikbaar). Wat kun je op dat moment van Veilig Thuis verwachten?

Als je nog niet weet of je advies wil of een melding wil maken, dan zal de medewerker van Veilig Thuis je vragen:

• Welke informatie heb je over de actuele onveiligheid van alle directbetrokkenen?
• Wat zijn je mogelijkheden om zelf de directe veiligheid te herstellen?

Om je te helpen bij het maken van de afweging ‘advies vragen of een melding maken?’ wil de medewerker van Veilig Thuis van je weten:

1. Zou je op basis van de wet Meldcode en volgens jouw afwegingskader een melding moeten doen?
2. Ben je in staat de directe en stabiele veiligheid te herstellen?

De Veilig Thuis-medewerker loopt vervolgens samen met jou een aantal vragen door uit jouw eigen afwegingskader:

• Blijft het vermoeden van huiselijk geweld en/of kindermishandeling bestaan?
• Is er sprake van (een vermoeden van) acute of structurele onveiligheid?
• Ben je als professional in staat passende hulp te bieden of organiseren? Kun je zelf met een veiligheidsplan werken? Kun je zelf de verantwoordelijkheid voor het zicht op veiligheid organiseren?
• Werken de directbetrokkenen mee aan de geboden of georganiseerde hulp?
• Leidt deze hulp tot stabiele veiligheid?

De uitkomst van je eerste contact met Veilig Thuis is uiteraard afhankelijk van de situatie en besproken informatie. Mogelijke uitkomsten zijn:

• Einde contact. Er is geen sprake van huiselijk geweld of kindermishandeling (dit wordt registreert als advies).
• Advisering en ondersteuning van jou als professional.
• Je melding van (een vermoeden van) huiselijk geweld of kindermishandeling wordt in ontvangst genomen.
   

Wat doet Veilig Thuis als professionals vragen om advies en ondersteuning?

Neem je contact op met Veilig Thuis met een verzoek om advies en ondersteuning, dan neemt de medewerker van Veilig Thuis de volgende vragen met je door:

• Wat zou je kunnen doen om de onveiligheid met directbetrokkenen te bespreken?
• Wat zou je kunnen doen om de onveiligheid aan te pakken?
• Welke mogelijkheden heb je om de lokale deskundigen te betrekken bij de aanpak?
• Hoe kan Veilig Thuis je daarbij ondersteunen?
• Heb je behoefte aan een volgend adviesgesprek over dezelfde casus?

Ook zal de medewerker van Veilig Thuis met je overleggen over:

• de verdeling van de verantwoordelijkheden tussen jou en Veilig Thuis.
• de manier waarop Veilig Thuis omgaat met het registreren van gegevens naar aanleiding van een advies.

Bel je over een situatie waarbij een vermoeden bestaat van strafbare kindermishandeling, dan bespreekt de medewerker van Veilig Thuis ook met je:

• of en welk risico er is op het frustreren of onmogelijk maken van onderzoek door een andere organisatie.
• of en welke juridische mogelijkheden er zijn om een dwingend kader op te leggen waarbinnen ouders/verzorgers verplicht zijn hulp te aanvaarden.
• welke veiligheidsmaatregelen getroffen kunnen worden.

De ondersteuning die Veilig Thuis je vervolgens kan bieden:

• ondersteuning in de voorbereiding van gesprekken met directbetrokkenen bij huiselijk geweld en kindermishandeling.
• ondersteuning tijdens gesprekken met directbetrokkenen bij huiselijk geweld en kindermishandeling.
• ondersteuning bij het opstellen van veiligheidsvoorwaarden.
• ondersteuning bij het herhaaldelijk opnieuw taxeren van de veiligheid (informatie verzamelen, beoordelen, beslissen).

Veilig Thuis is verantwoordelijk voor het zorgvuldig adviseren van jou als professional. Komt het tot een advies, dan ben jij zelf verantwoordelijk voor de aanpak en uitvoering van de acties die ondernomen moeten worden.

In uitzonderlijke situaties kan de medewerker van Veilig Thuis besluiten om zelf handelend op te treden door ambtshalve een melding doen – zonder jouw toestemming dus. De Veilig Thuis-medewerker kan dit doen als:

• het veiligheidsrisico voor de directbetrokkenen of anderen hoog en acuut is, en
• jij ook met ondersteuning van Veilig Thuis de veiligheid van de directbetrokkenen niet of onvoldoende kunt of wil vergroten, en
• jij en Veilig Thuis geen overeenstemming hebben bereikt over het doen van een melding, en
• Veilig Thuis over persoonsgegevens van de directbetrokkenen beschikt.

De medewerker van Veilig Thuis bespreekt de overweging om de verantwoordelijkheid te nemen voor het zicht op de veiligheid met jou en jouw organisatie. De Veilig Thuis-medewerker neemt de beslissing niet alleen; daaraan gaat altijd een multidisciplinair overleg vooraf. Veilig Thuis informeert jou over het besluit en de gevolgen die dit voor je heeft.
 

Wat doet Veilig Thuis als je besluit om tot een melding over te gaan?

Veilig Thuis neemt elke melding aan die te maken heeft met (een vermoeden van) huiselijk geweld of kindermishandeling als jij als melder je contactgegevens kenbaar maakt. Doe je een melding, dan draag je daarmee de verantwoordelijkheid voor het zicht op de veiligheid van de mensen die betrokken zijn over aan Veilig Thuis. Veilig Thuis kan op dat moment signalen uit verschillende bronnen verbinden met de melding en zo een nadere inschatting maken van de actuele en structurele onveiligheid.

Bij het doen van een melding kunnen de volgende situaties gelden:

1. Jij bent van mening dat je zelf de nodige hulp kunt bieden/organiseren.
2. Je verzoekt Veilig Thuis om de verantwoordelijkheid voor het zicht op veiligheid over te nemen.

De medewerker van Veilig Thuis maakt met jou afspraken over:

• de vervolgstappen
• de verantwoordelijkheid voor het zicht op veiligheid
• de samenwerking tussen jou en Veilig Thuis
• de afstemming met de directbetrokkenen
• de manier van communiceren

Een melding bij Veilig Thuis leidt altijd tot de inzet van een veiligheidsbeoordeling. Het doel van een veiligheidsbeoordeling is tweeledig, namelijk:

1. zicht krijgen op de veiligheid in het gezin of huishouden.
2. besluiten welke instelling of professional de verantwoordelijkheid krijgt voor de vervolgstappen die genomen moeten worden.

De veiligheidsbeoordeling bestaat uit drie onderdelen:

1. het verzamelen van informatie, te weten:
   a. informatie van eerdere melding(en) die bij Veilig Thuis gedaan zijn
   b. informatie van eerdere melding(en) die bij andere Veilig Thuis-organisaties gedaan zijn
   c. informatie van de Raad voor de Kinderbescherming
2. beoordeling
3. besluitvorming

Heb je een melding gedaan, dan neemt een medewerker van Veilig Thuis binnen vijf werkdagen contact met je op om:

• het oordeel van Veilig Thuis over de veiligheid te bespreken.
• de informatie te delen die Veilig thuis heeft opgehaald – voor zo ver deze informatie noodzakelijk is voor een goede uitoefening van jouw taak.
• jouw mogelijkheden te bespreken om zelf de nodige hulp te bieden.
• afspraken te maken – mocht het nodig zijn dat Veilig Thuis zich ook actief gaat inzetten voor dit gezin of huishouden.

Veilig Thuis informeert vervolgens het betreffende gezin/huishouden over de melding en over de afspraken die jullie onderling hebben gemaakt.
 

Wat is de meerwaarde van de verbeterde meldcode?

De verbeterde meldcode is bedoeld om:

• mensen in onveilige situaties beter en eerder in beeld te hebben.
• deze mensen sneller te kunnen helpen.
• hun veiligheid beter te kunnen monitoren over langere tijd.

Jij als professional hebt daar een cruciale rol in. De meldcode is verbeterd om jou te helpen de signalen van geweld en verwaarlozing tijdig te melden. Hoe meer professionals melding maken (ook als zij zelf hulp bieden of organiseren), hoe meer informatie Veilig Thuis (bovenregionaal) kan combineren. Door de meldingen uit het afwegingskader aan te vullen met informatie uit eerdere meldingen bij álle Veilig Thuis-organisaties beschikt Veilig Thuis over volledigere informatie. Dit maakt een betere beoordeling, betere besluitvorming en beter vervolg mogelijk.

Wat is de meerwaarde van de verbeterde meldcode voor professionals? En wat verbetert er voor het gemelde kind en het gezin?

De Veilig Thuis-medewerker streeft met jou naar een samenwerkingsrelatie waarin jullie gezamenlijk aan doelen en afspraken werken die jullie in overleg hebben vastgesteld. Een goede samenwerking tussen jou, de medewerker(s) van Veilig Thuis, directbetrokkenen en professionals van andere organisaties vormt een belangrijk basis om veiligheid te bereiken in relaties en gezinnen. Het partnerschap tussen jou en Veilig Thuis is gebaseerd op respect, empathie, nieuwsgierigheid en het geloof dat verandering mogelijk is.

Wat houdt monitoren in? Welke afspraken moeten daarover worden vastgelegd? En wat kunnen professionals die zelf geen hulp bieden (bijvoorbeeld school) verwachten van de instanties die met de direct betrokkenen werken aan veiligheid?

Een onderdeel van de radarfunctie van Veilig Thuis is dat de veiligheid intensief en over een langere periode wordt gemonitord. Dit doen we om te kunnen vaststellen of er directe én stabiele veiligheid tot stand komt in het gezin of huisouden.

Monitoring door Veilig Thuis duurt gemiddeld anderhalf jaar. Hiervoor wordt nauw samengewerkt met de leden van het gezin en met jou en andere betrokken professionals. Met elkaar maken we afspraken over de veiligheidsvoorwaarden en hoe wordt toegezien op naleving daarvan. In deze fase is samenwerking een verantwoordelijkheid van alle betrokken professionals, ook als zij geen hulp bieden. Een actieve, meewerkende houding van alle professionals is daarom heel belangrijk.

Voor professionals in de jeugdhulp en jeugdbescherming is de Richtlijn Kindermishandeling opgesteld in samenwerking met beroepsverenigingen en cliënten. In die richtlijn staat de veiligheid van kinderen en jongeren voorop. Doel van de richtlijn is om professionals een gedragen (wetenschappelijk) onderbouwd fundament te bieden voor het handelen bij (mogelijke) kindermishandeling.

Voor hen is er ook de Richtlijn Samen met ouders en jeugdige beslissen over passende hulp. Deze gaat in op het proces van beoordelen en beslissen over hulp bij vragen en problemen in de opvoeding en ontwikkeling van kinderen en jongeren. Dat kan vrijwillige hulpverlening zijn, maar ook gedwongen interventies. Het reikt van de gewone opvoeding en ontwikkeling, met normale opvoedingsvragen, tot ernstige ontwikkelings- en opvoedingsproblemen. Essentieel is dat de ouders en kinderen en jongeren bij beslissingen betrokken worden.

Er zijn verschillende interventies die organisaties preventief of als hulpverlening kunnen inzetten. Deze zijn terug te vinden in de Databank Effectieve Jeugdinterventies en Databank Effectieve Sociale Interventies.

De Taskforce kindermishandeling en seksueel geweld heeft in 2016 aanbevelingen voor gemeenten geformuleerd in de handreiking Regie op de aanpak van kindermishandeling (pdf).

Belangrijk is dat gemeenten ook oog hebben voor preventie. Tips daarvoor staan in Preventie van kindermishandeling in drie stappen.