Programmaplan Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming 2023 - 2026

Samenvatting Programmaplan 2023-2026 Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming

Maatschappelijke opgave

De manier waarop de kind- en gezinsbescherming op dit moment is geregeld, knelt en schiet tekort. Kinderen en volwassenen die te maken krijgen met een ernstige bedreiging van een gezonde en veilige thuissituatie moeten te lang wachten op de juiste hulp en ze voelen zich vaak niet gezien en gehoord. Ook professionals vinden dat ze hun werk niet altijd goed kunnen uitvoeren.

Nederland staat voor de maatschappelijke opgave om de hulp en bescherming aan kinderen en volwassenen (0-100) zodanig te organiseren, dat de veiligheid in gezinnen en huishoudens verbetert, de betrokkenen zich beter gezien en gehoord voelen en er minder gedwongen maatregelen nodig zijn. Dit betekent een verandering van het huidige stelsel en nieuwe vormen van samenwerking tussen de betrokken partners.

Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming

Samen met partners is in 2021 in opdracht van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de ministeries van Justitie en Veiligheid (JenV) en Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming opgesteld. Het Toekomstscenario geeft weer hoe de kind- en gezinsbescherming er over 5 à 10 jaar uit kan zien.

Het is de bedoeling dat om kinderen, volwassenen, huishoudens en gezinnen heen een lokaal (wijk)team staat dat hulp en ondersteuning biedt. Er is één vast gezicht binnen het lokale team dat voor langere tijd betrokken blijft. Een regionaal veiligheidsteam, een team van professionals met expertise en bevoegdheden op het gebied van veiligheid in de thuissituatie, ondersteunt het lokale team als dit nodig is. Dicht bij deze professionals en gezinnen staat een netwerk van specialisten met kennis over kinderen, volwassenen en specifieke uitingsvormen van geweld. Het Toekomstscenario schetst hiermee een beeld waarin wordt samengewerkt, van elkaar wordt geleerd en alle betrokkenen professionals elkaar versterken. Het stelt het gezin/huishouden centraal.

Programma Toekomstscenario Kind- en Gezinsbescherming 2023 - 2026

Om het in het Toekomstscenario geschetste toekomstbeeld verder te concretiseren, de realisatie hiervan te regisseren en stimuleren en definitieve besluitvorming voor te bereiden, is in 2021 het programma Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming van start gegaan. Het programma is inmiddels in een volgende fase gekomen. Om die reden is een nieuw programmaplan 2023 - 2026 voor de zomer 2023 bestuurlijk vastgesteld.

Doelstellingen

Het programma kent twee doelstellingen:

Integraal systeem- en mensgericht werken;
Dit houdt in dat de geboden hulp, ondersteuning en bescherming door alle betrokken organisaties en professionals één samenhangend geheel vormen. Bovendien richt de hulp zich op alle personen binnen het gezin en biedt men steun aan kinderen én volwassenen.

Stelsel- en structuurveranderingen;
Nieuwe vormen van samenwerking zijn noodzakelijk om de huidige problemen op te lossen. Hiervoor zijn veranderingen in het stelsel en in wet- en regelgeving nodig. Een voorbeeld van zo’n verandering is een regionale veiligheidsorganisatie met als werknaam ´regionaal veiligheidsteam´. In deze organisatie zijn functies van de Gecertificeerde Instellingen, Veilig Thuis en Raad van de Kinderbescherming samengebracht, maar er kunnen ook andere functies nodig zijn om te kunnen doen wat kinderen, volwassenen en professionals nodig hebben.

Strategie en aanpak

Om ervoor te zorgen dat het Toekomstscenario succesvol is, is een brede aanpak nodig met alle betrokkenen op landelijk, regionaal en lokaal niveau. In deze brede aanpak worden in proeftuinen andere manieren van werken uitgeprobeerd en – bij een positief resultaat – in de praktijk gebracht. Daarnaast wordt in kaart gebracht wat er nodig is om de gewenste veranderingen in werkwijze, stelsel en wet- en regelgeving te realiseren. En er is een centrale plek voor kennisdeling en –benutting dat dit gehele proces ondersteunt. Het landelijk programma regisseert en stimuleert deze beweging.

Actielijnen

Het programmaplan kent vier actielijnen. Deze bestaan ieder uit meerdere projecten die de aanpak concreet maken en leiden tot adviezen, besluiten en voorbereidingen voor implementatie.  

Actielijn 1: Beproeven, verbreden en versterken op lokaal, regionaal en landelijk niveau

Binnen deze actielijn wordt gewerkt aan het in de praktijk brengen van het integraal systeem- en mensgericht werken. Ervaringen die worden opgedaan worden gebruikt om deze manier van werken te verbeteren. De projecten binnen deze actielijn richten zich op het versterken van de lokale teams, en de nieuwe manier van werken aan veiligheid zoals die in het Toekomstscenario is beschreven. In de proeftuinen worden werkwijzen getoetst, verbeterd en daarna verspreid over het hele land. Ook zijn er projecten die zich richten op de samenwerking met andere domeinen zoals de volwassenen-ggz en hulp bij schulden. En komt er een leerlijn om professionals, managers, bestuurders en beleidsmakers te ondersteunen in de benodigde verandering in hun houding en gedrag.  

Actielijn 2: Ontwikkelen kaders en instrumenten voor integraal systeem- en mensgericht werken

De projecten van deze actielijn richten zich op het ontwikkelen van de kaders en instrumenten, zodat organisaties en professionals de juiste middelen hebben om integraal systeem- en mensgericht te kunnen werken. Dit omvat bijvoorbeeld een analyse van de doelgroep van het Toekomstscenario: om hoeveel kinderen en gezinnen gaat het en welke problemen hebben zij? Ook wordt er gewerkt aan een eenduidig begrippen- en handelingskader, aan een goede informatie-uitwisseling tussen professionals en met kinderen/volwassenen en aan de ontwikkeling van een monitor om resultaten te kunnen meten.

Actielijn 3: Inrichten regionale veiligheidsteams en expertiseplatforms

In het Toekomstscenario gaat men uit van een regionaal veiligheidsteam dat nauw samenwerkt met het lokale team op gebied van veiligheid in de thuissituatie. In deze actielijn wordt gewerkt aan het ontwerpen en inrichten van verschillende varianten van deze regionale veiligheidsteams. Er wordt onderzocht welke varianten er zijn als het gaat om taken en bevoegdheden, de samenstelling van de teams en wat dit betekent voor de betrokken organisaties. Deze varianten worden uitgewerkt en beoordeeld. Ook wordt gekeken hoe de specialistische hulp (zoals bij schulden of verslaving) het best georganiseerd kan worden in expertiseplatforms.

Actielijn 4: Ontwikkelen passende juridische kaders

Vanuit deze actielijn worden mogelijke aanpassingen in wet- en regelgeving in kaart gebracht, de rechtpositie van kinderen, volwassenen en professionals verbeterd en juridische systeemgerichte interventies uitgewerkt. Gericht op de rechtsbescherming in de hele keten van kind- en gezinsbescherming van het Toekomstscenario is een adviescommissie opgericht.

Het volledige Programmaplan 2023-2026 Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming vind je hierboven als download.