Ondersteuning voor gezinnen: Home-Start biedt een helpende hand

Weblogbericht | 14-05-2025 | voor Jeugd & Gezin

Home-Start is een laagdrempelig, preventief en (internationaal) erkend programma dat gemeenten kunnen inzetten voor gezinnen vanaf de zwangerschap tot en met gezinnen met kinderen tot achttien jaar. Het is zo’n vijftig jaar geleden in het Verenigd Koninkrijk gestart en in de jaren ‘90 als pilot naar Nederland gekomen.

‘We hebben in de afgelopen dertig jaar het programma opgebouwd: allereerst samen met ouders en vrijwilligers. En ten tweede door ook heel veel onderzoek te laten uitvoeren door universiteiten. Hierdoor past het programma goed in de Nederlandse context. Home-Start Nederland wordt nu in 168 gemeenten aangeboden aan gezinnen met opgroeiende kinderen. Per jaar ondersteunen we meer dan 3.500 gezinnen’, vertelt landelijk programmamanager Gerda Groen.

Problemen voorkomen

Preventie in de opvoeding wordt volgens Gerda nog steeds onderschat. ‘Gezinnen die wankelen, kunnen ontsporen. Met negatieve gevolgen als stress, een burn-out, mishandeling of zelfs uithuisplaatsing. Daar wordt het gezin, maar ook de samenleving niet beter van. Daarom vragen wij aandacht voor tijdige vrijwillige ondersteuning bij opvoeding en ouderschap.’

‘Bij Home-Start komt een vrijwilliger in het gezin langs die de ouder(s) en daardoor ook het kind ondersteunt. De vrijwilliger biedt onder andere een luisterend oor, geeft praktische hulp, gaat samen met de ouder en het kind naar buiten, of helpt bij het leggen van contacten in de buurt. Er zijn ook programma’s waarbij een kind wordt opgevangen in een ander gezin; zoals bij Buurtgezinnen of Steunouder. Zo zorgen we voor minder stress in de gezinnen en een sterke basis voor de kinderen.

Informele steun is een belangrijke beschermende factor voor kinderen en ouders Dat is ook mijn persoonlijke drive om dit werk te doen. Zo kwam ik destijds als vrijwilliger van Home-Start bij een moeder terecht, die net als ik een groot gezin had, zij het met een andere achtergrond dan ik. We herkenden dezelfde uitdagingen waarvoor je met een groot gezin komt te staan. Hoe houd je alle ballen in de lucht? Hoe zorg je dat je alle kinderen voldoende aandacht geeft? Hoe ga je om met de verschillende ontwikkelingsfasen waarin een kind zit en hoe zorg ik ook nog goed voor mezelf. Ik had een stabiele relatie en een goed netwerk, iets wat zij allemaal miste. Daarin merkte ik hoe belangrijk het is dat je een netwerk om je heen hebt die je steun biedt.’

Kracht van een netwerk

Home-Start is onderdeel van het Collectief voor informele steun aan kind en gezin. Gerda: ‘We bieden landelijke programma’s die zich op verschillende manieren inzetten voor gezinnen, ouders en hun kinderen. We proberen zo veel mogelijk te zorgen dat ouders contacten hebben in de buurt, zodat ze er niet alleen voor staan. De komende generatie is een verantwoordelijkheid voor de hele samenleving.’

‘Opvoeden is uit onze maatschappij verdwenen en meer achter de voordeur gaan zitten. Ouders moeten alles maar een beetje zelf doen. Het helpt dan niet dat je op social media gezinnen ziet die schijnbaar alles op orde hebben, terwijl je bij jezelf merkt hoe ingewikkeld opvoeden kan zijn. Alleen al het delen met elkaar dat het oké is dat opvoeden lastig is en dat je daarvoor erkenning krijgt, helpt ouders om weer verder te kunnen en minder stress te ervaren. En als ouders minder stress hebben en beter in hun vel zitten, werkt dat door in de communicatie en relatie met hun kind.’

Gerda: ‘Home-Start is er ook voor zwangeren. We koppelen daarbij een ervaren vrijwilliger aan een aanstaande ouder, zodat ze samen de transitie naar het ouderschap kunnen maken. Aanstaande ouders zitten vaak nog op een roze wolk, want een kind krijgen is zo leuk. En dan valt het uiteindelijk tegen. Een kind krijgen vraagt enorm veel van je en van je relatie, vooral in het eerste jaar. Ook de vader moet in die tijd zijn rol vinden. Dus kijk hoe je als gemeente aanstaande ouders kunt ondersteunen in wat ze nodig hebben om die nieuwe rol te kunnen invullen. Daarnaast organiseren we bijeenkomsten in buurten en wijken om ook ouders bij elkaar te brengen, zodat hun netwerk groter wordt.’

Uitdagingen en lessen

Gerda vertelt over de uitdagingen om voldoende vrijwilligers te vinden en het belang van een goede match tussen vrijwilligers en gezinnen. Gerda: ‘We weten uit onderzoek dat een goede match erg belangrijk is. Juist doordat gezinnen en vrijwilligers langere tijd met elkaar oplopen, moeten ze elkaar kunnen vertrouwen. Onze vrijwilligers worden opgeleid en zorgvuldig gematcht met gezinnen op basis van hun wensen en persoonlijkheden. Vaak blijven vrijwilligers en gezinnen ook na de officiële periode contact houden, wat bijdraagt aan een duurzaam netwerk. Maar het vinden van voldoende vrijwilligers is in deze tijd wel een uitdaging.’

Ze wijst er ook op hoe belangrijk het is om naar het systeem rondom het kind te kijken, zoals ouders, kinderopvang, school en andere betrokkenen. ‘De hulp is in Nederland nu heel erg gericht op het kind. Maar in plaats te proberen om het kind te fixen, kunnen we beter kijken naar wat er rondom het kind gebeurt. Wat veroorzaakt het gedrag van dit kind? Welke rol en/of invloed hebben volwassenen om het kind hierin? Het is mijn toekomstdroom dat alle gemeenten goede, georganiseerde, laagdrempelige ondersteuning aan ouders aanbieden, om zo de veerkracht van ouders en kinderen te versterken door waardevolle contacten in de buurt.’

Meer weten? Neem contact op.

Tips van Gerda Groen

• Zorg voor een goede pedagogische basis in je gemeente. Regel als gemeente voldoende informele steun voor opvoeders, zodat ze weten waar ze met hun vragen terechtkunnen. Als ouders eerder hulp ontvangen, voorkom je grotere problemen.
• Zorg voor fysieke plekken in wijken en buurten waar ouders/kinderen elkaar kunnen ontmoeten.
• Fix niet het kind, maar het systeem eromheen. We kunnen al veel veranderen als we nu eens stoppen met hulp aan kinderen alsof het aan hen ligt en ons meer gaan richten op de ondersteuning van ouders en de omgeving van het kind.
• Zorg voor ondersteuning tijdens de zwangerschap. Aanstaande ouders zitten vaak op een roze wolk. Maar een kind krijgen vraagt enorm veel, vooral in het eerste jaar Zowel vader als moeder moeten een nieuwe balans vinden in hun leven. Dus kijk hoe je als gemeente aanstaande ouders kunt ondersteunen in wat ze nodig hebben om die nieuwe rol te kunnen invullen.
• Kinderen zijn de komende generatie, opvoeden is een gedeelde verantwoordelijkheid van ons allemaal!

Pedagogische basis in de Hervormingsagenda Jeugd

De Hervormingsagenda Jeugd zet in op het verbeteren  van de sociale en fysieke omgeving waarin kinderen en jongeren opgroeien: een sterke pedagogische basis waar gezinnen laagdrempelig in hun eigen omgeving terecht kunnen met hulpvragen, bijvoorbeeld via informele steun, waardoor de veerkracht van gezinnen en jeugdigen kan worden versterkt.