Op deze pagina leggen we je uit wat Speelruimte is, hoe we vanuit het principe Experimentalist Governance de impasse kunnen doorbreken en hoe jij zelf of samen met het team van Speelruimte aan de slag kunt in jouw regio met lerend sturen. Ook kan je het whitepaper downloaden.
Over Speelruimte
De jeugdhulp loopt vast! Steeds meer jongeren doen een beroep op hulp, terwijl de arbeidscapaciteit schaars is en kosten stijgen. De meest kwetsbare jongeren komen hierdoor in de knel. Daar is iedereen het over eens. Maar over de vraag hoe we dat oplossen, is geen overeenstemming. De discussie strandt in een kluwen van beleidsjargon, ideologische overtuigingen en opvattingen over passende structuren.
Ondertussen tikt de klok door en lijken zaken - ondanks alle goede intenties - tot stilstand te komen.
Wat is Experimentalist Governance?
Dat leggen we je uit in het whitepaper dat Martje Weusten heeft geschreven. Dit paper positioneert zich in het spanningsveld tussen structuren en systemen en vernieuwing en verandering en verkent de mogelijkheden van Experimentalist Governance als respons op de complexiteit en dynamiek van het jeugddomein. Daarmee wordt bewust een andere aanpak onderzocht: geen pasklare antwoorden, maar uitnodiging tot experiment, actie en samenwerking over organisatiegrenzen heen. Rapporten en inzichten zijn er tenslotte al genoeg. Experimentalist Governance is een effectief sturingsmechanisme dat zijn waarde bij andere grote transities al heeft bewezen.
Centraal staat de hypothese dat verandering alleen mogelijk is via praktijkgericht experimenteren, continue monitoring - in het bijzonder ook van perverse neveneffecten - en netwerkvorming. In het bijzonder vanuit een focus op effectieve instroomregulering en de afbouw van laagcomplexe/hoog volume (‘lichte’) jeugdhulp. Deze benadering impliceert niet alleen een cultuuromslag, maar ook het heroverwegen van sturingsrelaties, institutionele kaders en vraagt voldoende discretionaire uitvoeringsruimte, ontwikkeltijd en inperking van vrijblijvendheid.
Download de whitepaper en meer
Meer weten? Je kan allerlei materiaal downloaden over Speelruimte en Experimentalist Governance
Download ‘Whitepaper Experimentalist Governance’
Download ‘Handbook Sabel and Zeitlin’
Download ‘Regulation & Governance Eckert and Börzal’
Download ‘Experimental Governance Sabel and Zeitlin’
Hieronder zie je een overzicht van veel gestelde vragen. Zit jouw vraag er niet bij? Neem dan contact op met het team Aanpak Wachttijden via: wachttijden@vng.nl.
Stel, je bent een bestuurder in het jeugddomein. Dan heb je een belangrijke maatschappelijke verantwoordelijkheid om vorm te geven aan de afgesproken transformatie doelen en doelstellingen. Veel collega-bestuurders van andere gemeenten en overheden staan hiervoor aan de lat.
Transformeren in het jeugddomein betekent: netwerkvorming, samenwerking en rol- en taakverdeling. Experimentalist Governance is een bewezen methodiek om sturing te geven aan complexe opgaven, zoals het jeugddomein is. Het past goed bij vraagstukken met een hoge complexiteit en/of lage kenbaarheid. Dit type vraagstukken kenmerkt zich ook door een grote samenhang over verschillende domeinen heen en grote variëteit aan betrokken actoren. Experimentalist Governance geeft ruimte voor vernieuwing binnen een helder kader van (bij)sturen en verantwoording afleggen:
Experimenteren zonder verlies van controle
Systematische ontwikkeling van doelen, resultaatindicatoren en methoden
Besturen met ruimte voor lokale ontwikkeling
Leren van diversiteit
Het programma Speelruimte richt zich op effectieve inrichting en (be)sturing van complexe vraagstukken. Daarbij ligt de focus op het verzamelen van goede voorbeelden en concreet in de praktijk brengen van deze experimentele vorm van sturing.
Je kunt het programma ook benaderen voor andere sturings- en governancevraagstukken in het jeugddomein. Bijvoorbeeld de inrichting van netwerken of de vormgeving van een regionale mandaatstructuur (binnen een gemeenschappelijke regeling). Dat noemen we lerend sturen.
Speelruimte is gelanceerd in juni 2025. De komende periode zullen hierover verschillende verdiepings- en kennissessies worden georganiseerd. De resultaten hiervan worden gedeeld op deze pagina.
Iedere structuurvraag begint met het scherp(er) krijgen van de opgaven in jouw regio. Stap 1 in het proces van Experimentalist Governance is het formuleren van doelen en bijbehorende meetindicatoren. Denk daarbij ook alvast na over wie onmisbaar is om deze doelen te realiseren. We nodigen je uit om de whitepaper te lezen om alvast op vlieghoogte te komen.
We denken graag met je mee over een eerste verkennende werksessie om te inventariseren welke (geprioriteerde) opgaven er zijn, en welke opgaven zich lenen voor een complexiteits-erkennende aanpak (en dus om voldoende Speelruimte vragen).
Als de doelen helder zijn, kan vervolgens worden bepaald met welke indicatoren de realisatie van de doelen het beste kan worden gemonitord (het ‘wat’). Immers je moet eerst weten waar je naartoe wilt voor je kan bepalen wanneer je op de goede weg zit.
Cruciaal is dat alle relevante partijen zoveel mogelijk worden betrokken bij het opstellen van de doelen en de indicatoren. Zo is iedereen eigenaar van het doel en de indicatoren, is de ervaring van alle actoren aanwezig en is er minder sprake van opgelegde doelen of methodes. Dit is een belangrijk onderdeel van het proces van Experimentalist Governance.
In het najaar organiseren wij een Verdiepingsdag over Speelruimte. Ook wordt er een Webinar georganiseerd om kennis te delen. Wil je hierbij zijn? Dat kan door een e-mail te sturen naar wachttijden@vng.nl. Heb je vragen? Neem dan contact op met Martje Weusten via martje.weusten@vng.nl.
Mocht jij voor jouw regio specifiek meer willen weten, dan komen we graag bij je langs en gaan persoonlijk met jou en eventuele netwerkpartners in gesprek.
Voorbeelden van experimenteel sturen in het jeugddomein zijn er nog beperkt. In andere domeinen heeft Experimentalist Governance zich bewezen als effectief hulpmiddel in complexe transities. Bij de downloads vind je een aantal achterliggende stukken en wetenschappelijke literatuur. Daarbij is onze ambitie de komende periode meer voorbeelden te gaan verzamelen en onze kennis hierover te verrijken en delen.
