Regionaal Leernetwerk Veilig Opgroeien: Laat je raken!

Weblogbericht | 13-05-2022 | voor Jeugd & Gezin

Op radio 1 vertelde een achttienjarige jongen, laten we hem Milan noemen, dat hij op zijn vijftiende zelf om een uithuisplaatsing vroeg. Er werd een plek voor hem gevonden ‘vijf steden verderop’, zoals hij zei. In één keer verloor hij zijn hele sociale netwerk. Hij pleitte ervoor dat professionals voortaan rekening houden met het belang van vrienden en familie bij het vinden van een geschikte plek. ‘Desnoods nemen ze meer tijd hiervoor en kom je eerst op een tijdelijke plek’, zei hij.

Hoe zou je als professional kunnen leren van de ervaring van deze jongere? Hoe zorg je ervoor dat je niet alleen onder de indruk bent van wat jongeren (kinderen en hun ouders) vertellen, maar dat je je écht laat raken? En hoe ga je vanuit die geraaktheid je professioneel handelen aanpassen?

Leernetwerk VONK richt zich op het vergroten van vakmanschap van professionals rond het thema Veilig opgroeien. Het is een krachtige aanvulling op formeel leren in de dagelijkse werkomgeving omdat de ruimte voor verdieping en reflectie daar vaak ontbreekt. VONK is een initiatief van het Lectoraat Integrale Aanpak Kindermishandeling (Hanzehogeschool Groningen) en de Kennis- en leerwerkplaats C4Youth (UMCG).

Het perspectief van zorgvragers is een onmisbare bron voor goed vakmanschap

Vakmanschap van hulpverleners kan niet zonder reflectie en leren. Reflecteren op het eigen professionele handelen wordt vooral gedaan met collega’s onderling – door te sparren tijdens werkbegeleiding of intervisie. Heel belangrijk, maar in aanvulling hierop: wie kan professionals beter vertellen of wat ze doen het gewenste effect heeft dan de zorgvragers zelf? In de jeugdhulpverlening is dat het perspectief van de kinderen, jongeren en ouders met wie jeugdprofessionals werken (zie ook Wijnja et al. (2020)). Hun perspectief zou de voedingsbodem moeten zijn voor elk professioneel handelen en dus ook voor het aanpassen van het professioneel handelen.

Dat klinkt simpel. Maar dat is het niet. Dat komt omdat perspectieven van jeugdigen en hun ouders je pas raken als je je écht inleeft en dat is pijnlijk en kwetsbaar. En toch begint elk leren pas als je je durft te láten raken en dus bij pijn (Galan, 2015).

Professionals kunnen zich laten raken door het verhalen zoals die van Milan. Maar ze kunnen zich óók laten raken door succesverhalen, door dingen waar je met elkaar trots op kunt zijn. Een voorbeeld is de campagne #alsnogbedankt; een initiatief van Experienced Experts (ExpEx) (Jansen, 2020). De hulpverleners die bedankt worden hebben hun ‘mens zijn’ meegenomen in hun contact met de jongeren.

Als professional neem je overal en altijd je eigen persoon(lijkheid) mee, je eigen ervaringen, gedachten en gevoelens. Als je je laat raken als professional, laat je je dus ook raken als persoon. Van daaruit ga je met afstand naar je professionele handelen kijken en stel je jezelf vragen:

• Hoe heb jij in soortgelijke situaties als die van Milan gehandeld? Heb je met ‘jouw Milan’ gesprekken gehad over zijn wensen en behoeften?
• Welke afwegingen heb je gemaakt?
• Was je echt in contact met jouw Milan, heb je hem werkelijk serieus genomen? Hoe kijk je hierop terug?
• Wat waren toen de kaders van jouw organisatie? Hoe kijk je daar nu naar? Sta je daar nog achter? Waarom wel of waarom niet?

Kortom, je zet reflectie in als leermiddel, als een middel om tot alternatieve handelingswijzen te komen. Vervolgens ga je hiermee experimenteren. Je doorloopt de zogenaamde ‘reflectiecirkel’ (vgl. Groen, 2015; Siegers, 2002). Hoe vaker je deze ‘cirkel’ oefent, hoe meer je het leren vanuit geraaktheid integreert en hoe meer je je professioneel handelen aanpast en verbetert. Ervaringen van zorgvragers zijn kortom een onmisbaar ingrediënt bij het vergroten van vakmanschap.

Eerst mens, dan professional

Het tweede uitgangspunt van VONK is ontstaan naar aanleiding van de films ‘De schaduwkanten van ouderschap’, ‘Leren van ouders, deel 1’ en ‘Leren van ouders, deel 2. De feedback van de ervaringsdeskundigen uit deze films was helder: wees eerst een mens en pas daarna een professional.

De boodschap is dat het cruciaal is om eerst echt contact te maken, een relatie op te bouwen en aan vertrouwen te werken. Waar in opleidingen voor sociale professionals nog steeds gesproken wordt over ‘professionele afstand bewaren’, houden deze ervaringsdeskundigen juist een pleidooi voor nabijheid.

Wat betekent mens zijn in je professionele rol? Hebben we het dan over professionele nabijheid? In de visie van VONK moet de discussie over wat professionele nabijheid is, hoe je hier vorm aan geeft, wat hier qua randvoorwaarden voor nodig is en waar de grenzen liggen, blijvend gevoerd worden.

Laat je raken

Wil jij je vakbekwaamheid vergroten? Laat je dan raken! VONK biedt onderwijsmodules, workshops en ‘in company trainingen’ die op maat kunnen worden geboden. Help jongeren als Milan aan hulpverleners die daadwerkelijk de behoefte(n) horen en ernaar handelen.

Wil je meer informatie over de mogelijkheden? Neem dan contact met ons op. En wil je ons binnenkort live zien, bezoek dan onze (online) pitch tijdens de Dag van de Jeugdprofessional!